ASML – Een strategisch technologisch zwaargewicht

ASML is een naam die voor veel consumenten onbekend klinkt, maar in de wereld van technologie, economie en geopolitiek is het een van de meest invloedrijke bedrijven ter wereld. Vanuit Veldhoven, midden in de Brabantse Brainport-regio, wordt gewerkt aan de meest geavanceerde machines die de mensheid ooit heeft gebouwd. Zonder deze machines zouden moderne chips niet kunnen bestaan, en zonder chips zouden smartphones, datacenters, kunstmatige intelligentie, auto’s en vrijwel alle moderne elektronica ondenkbaar zijn.

Het bedrijf werd in 1984 opgericht als een joint venture van ASM International en Philips. Wat begon als een relatief kleine speler in een markt die toen nog werd gedomineerd door Japanse namen als Nikon en Canon, groeide in enkele decennia uit tot een absolute wereldleider. De doorbraak kwam met de introductie en uitontwikkeling van extreme ultraviolet-lithografie (EUV), een technologie die ASML als enige ter wereld commercieel beschikbaar wist te maken.

De essentie van lithografie

Om te begrijpen wat ASML doet, is het belangrijk stil te staan bij het proces van lithografie. Een chip bestaat uit miljarden schakelingen die op een wafer van silicium worden aangebracht. Dit gebeurt laag voor laag, waarbij een lichtbundel door een masker wordt geprojecteerd op een lichtgevoelige laag. De delen die belicht worden, reageren en kunnen vervolgens selectief worden weggeëtst of bewerkt. Door dit proces tientallen keren te herhalen, ontstaat een complexe 3D-structuur die uiteindelijk de rekenkracht van een chip bepaalt.

De resolutie van deze schakelingen hangt af van de golflengte van het gebruikte licht. In de beginjaren werden relatief lange golflengten gebruikt, maar door de jaren heen is dit steeds korter geworden. Bij deep ultraviolet (DUV) lag dit op 193 nanometer, maar met EUV is men in staat om te werken met 13,5 nanometer. Deze sprong heeft de weg geopend naar de allerkleinste en krachtigste chips die vandaag de dag worden gebruikt in datacenters, smartphones en supercomputers.

Een EUV-machine van ASML is een technisch wonder. Het licht wordt opgewekt door een krachtige laser die kleine tin-druppeltjes raakt en omzet in plasma. Dit plasma zendt de extreem korte EUV-straling uit, die vervolgens via een reeks hypergepolijste spiegels van Carl Zeiss wordt geleid. Lenzen zijn onmogelijk, omdat EUV-licht er niet doorheen kan. Iedere spiegel reflecteert slechts een deel van het licht, waardoor de precisie en reinheid ongekend belangrijk zijn. Elke machine weegt ruim 180 ton, bevat meer dan honderdduizend onderdelen en kost tegenwoordig tussen de 150 en 200 miljoen euro. Voor de volgende generatie High-NA EUV loopt dit zelfs op tot ruim 350 miljoen euro per machine.

De klantenkring en marktpositie

ASML heeft een beperkte maar invloedrijke klantenkring. De drie grootste afnemers zijn TSMC uit Taiwan, Samsung uit Zuid-Korea en Intel uit de Verenigde Staten. Samen zijn zij goed voor meer dan zeventig procent van de omzet. Deze bedrijven maken de meest geavanceerde chips, onder meer voor Apple, Nvidia, AMD, Qualcomm en talloze andere technologiebedrijven.

Geografisch is de omzetverdeling scheef. Taiwan en Zuid-Korea zijn samen goed voor zo’n tweederde van de totale inkomsten. China heeft de laatste jaren een aandeel gehad van ongeveer een kwart, maar mag alleen oudere DUV-machines kopen vanwege exportrestricties. De Verenigde Staten en Europa nemen een kleiner deel voor hun rekening, al kan dit de komende jaren veranderen door investeringen in eigen chipproductie via de Amerikaanse en Europese Chips Acts.

De kracht van ASML ligt in het monopolie op EUV-technologie. Nikon en Canon spelen alleen nog een rol in DUV en nichemarkten. Alternatieve technieken zoals nano-imprint of electron beam lithografie bestaan, maar zijn niet schaalbaar genoeg voor massaproductie. Daarmee heeft ASML een unieke positie: zonder hun machines is productie op de nieuwste nodes simpelweg niet mogelijk.

Financiële ontwikkeling

Financieel heeft ASML in de afgelopen jaren een ongekende groei doorgemaakt. De omzet steeg van ongeveer elf miljard euro in 2018 naar meer dan achtentwintig miljard in 2024. De nettowinst groeide in die periode van 2,6 miljard naar ruim 7,5 miljard euro. De marges zijn hoog: de brutomarge schommelt rond de vijftig tot vierenvijftig procent, en de nettomarge ligt vaak tussen de vijfentwintig en dertig procent.

2021 was een piekjaar, waarin de nettomarge zelfs boven de dertig procent uitkwam dankzij een ideale combinatie van hoge vraag, sterke EUV-leveringen en gunstige kostenstructuren. In latere jaren bleef de winst stevig, al drukten hogere kosten en productmix de marges iets terug. In de eerste helft van 2025 liet ASML opnieuw een brutomarge zien van ruim drieënvijftig procent, wat aantoont dat de winstgevendheid robuust blijft. Voor heel 2025 rekent het bedrijf op een omzet van dertig tot vijfendertig miljard euro, een groei van ongeveer vijftien procent ten opzichte van 2024.

Een belangrijk onderdeel van de omzetontwikkeling is de verschuiving van DUV naar EUV. In 2018 maakte EUV nog nauwelijks iets uit, maar inmiddels ligt het aandeel structureel rond de veertig tot vijfenveertig procent van de systeemverkopen. In sommige kwartalen, zoals in het tweede kwartaal van 2025, was dit zelfs bijna de helft. DUV blijft echter relevant, vooral voor geheugenproductie en voor Chinese klanten die geen EUV mogen aanschaffen. Vanaf 2026 verwacht ASML dat High-NA EUV een nieuwe groeifase zal inluiden.

Naast de verkoop van machines speelt service een steeds grotere rol. Onder de naam Installed Base Management levert ASML onderhoud, upgrades en software aan klanten. Dit segment is inmiddels goed voor ongeveer dertig procent van de omzet, en groeit gestaag mee met het toenemende aantal machines dat wereldwijd in gebruik is. Omdat service minder cyclisch is dan nieuwe machineverkopen en vaak hogere marges kent, biedt dit ASML een stabielere inkomstenstroom.

Aandeelhouders en kapitaalbeleid

Voor aandeelhouders is ASML in de afgelopen jaren een buitengewoon aantrekkelijk fonds geweest. De koers steeg van circa 145 euro eind 2018 naar meer dan duizend euro in de zomer van 2024. Hoewel de koers daarna terugviel naar ongeveer 813 euro in september 2025, blijft de lange termijnstijging indrukwekkend.

De koers-winstverhouding liep mee op met de hoge verwachtingen: van ongeveer 23 in 2018 naar bijna vijftig in 2021 en 2024. Momenteel ligt de verhouding rond de 38, gebaseerd op een verwachte winst per aandeel van circa 21,5 euro in 2025. Daarmee blijft ASML relatief duur, maar dat weerspiegelt de unieke positie en groeiverwachtingen.

Het dividend is in deze periode sterk verhoogd. Van 1,40 euro per aandeel in 2018 steeg het naar ruim 7,20 euro in 2024. Voor 2025 wordt een dividend verwacht van 7,70 tot 8,00 euro. Hoewel het rendement door de hoge koers bescheiden blijft op ongeveer één procent, laat de stijgende lijn zien dat aandeelhouders steeds meer direct worden beloond. Daarnaast koopt ASML omvangrijke hoeveelheden aandelen in. Na een programma van 2,5 miljard in 2018–2019 en 6 miljard in 2020–2022 loopt er momenteel een programma van 12 miljard euro dat tot eind 2025 doorloopt.

Balans en investeringen

De balans van ASML is de afgelopen jaren steeds sterker geworden. De totale activa namen toe van ongeveer dertig miljard euro in 2022 tot bijna negenenveertig miljard in 2025. Het eigen vermogen steeg in dezelfde periode aanzienlijk, waardoor de solvabiliteit verbeterde. De schulden zijn relatief beperkt en beheersbaar. ASML beschikt bovendien over grote kasposities, waardoor het in staat is om schokken op te vangen, bijvoorbeeld bij supply chain-verstoringen of geopolitieke tegenwind.

R&D-uitgaven zijn een ander belangrijk element van de balans. De uitgaven stegen van ongeveer 2,2 miljard in 2020 naar 4,3 miljard in 2024. Dit weerspiegelt de enorme investeringen die nodig zijn om EUV en High-NA verder te ontwikkelen. Deze investeringen zijn noodzakelijk om de technologische voorsprong te behouden en toekomstige groei veilig te stellen.

Risico’s en geopolitieke gevoeligheid

Toch zijn er duidelijke risico’s. ASML opereert in een geopolitiek krachtenveld waarin technologie, economie en veiligheid elkaar raken. China is een belangrijke markt, maar export van de nieuwste technologie is verboden. De Verenigde Staten dringen aan op strenge restricties en zien ASML als een strategisch instrument in de technologische rivaliteit. Taiwan, waar TSMC is gevestigd, ligt onder constante geopolitieke spanning met China. Een conflict in de regio zou catastrofale gevolgen hebben voor de wereldwijde halfgeleiderketen én voor ASML.

Ook de toeleveringsketen is kwetsbaar. Een EUV-machine bestaat uit meer dan honderdduizend onderdelen, vaak geleverd door enkele unieke leveranciers. Strubbelingen door pandemieën, logistieke problemen of politieke spanningen kunnen direct tot vertragingen leiden. In het verleden leidde dit tot hogere voorraden en half afgemaakte machines die pas later konden worden geleverd. ASML werkt daarom nauw samen met leveranciers, investeert in hun capaciteit en houdt strategische voorraden aan om de risico’s te beperken.

Een ander aandachtspunt is personeelswerving. Het personeelsbestand groeide in zes jaar tijd van 23.000 naar 42.000 medewerkers, waarvan de helft in Nederland internationale werknemers zijn. Dit legt druk op de woningmarkt en infrastructuur rond Eindhoven. Zonder internationale instroom kan ASML de groei niet bijbenen, maar dat brengt maatschappelijke en politieke discussies met zich mee.

Bestuur en leiderschap

Het bestuur van ASML was lange tijd stabiel. CEO Peter Wennink en CTO Martin van den Brink vormden jarenlang het gezicht van het bedrijf. Onder hun leiding werd EUV commercieel uitgerold en groeide ASML uit tot een wereldspeler. CFO Roger Dassen bewaakt sinds 2018 de financiële koers.

In 2024 kondigde ASML echter een belangrijke bestuurswissel aan. Peter Wennink en Martin van den Brink vertrekken in 2026, waarmee zowel de CEO als de technologisch boegbeeld van het bedrijf vervangen moeten worden. Als opvolger is de Fransman Christophe Fouquet benoemd tot CEO. Hij werkt al sinds 2008 bij ASML, leidde de EUV-divisie en was Chief Business Officer. Met zijn technische kennis en commerciële ervaring is hij de aangewezen persoon om de volgende fase in te gaan. De CFO blijft vooralsnog Roger Dassen, terwijl de rol van CTO mogelijk wordt heringericht binnen een bredere bestuursstructuur.

De invloed van kunstmatige intelligentie

Kunstmatige intelligentie speelt op twee manieren een rol voor ASML. Indirect zorgt de explosieve vraag naar AI-chips voor een sterke toename van investeringen in de nieuwste productielijnen. Bedrijven als Nvidia en AMD bestellen hun meest geavanceerde chips bij TSMC, die daarvoor EUV-machines van ASML nodig heeft. Daarmee vormt AI een belangrijke motor achter de huidige groeicyclus.

Daarnaast gebruikt ASML AI ook in de eigen processen. Machine learning helpt bij de modellering van complexe fysische processen, predictive maintenance bij klanten en computational lithography, waarmee chipmakers hun productie optimaliseren. AI vergroot zo niet alleen de vraag naar ASML’s machines, maar versterkt ook de waarde van hun dienstverlening.

Conclusie

ASML is een bedrijf dat in een paar decennia van outsider naar onmisbare speler in de wereldwijde technologie is uitgegroeid. Het combineert sterke groei in omzet en winst met hoge marges, een solide balans en een sterke aandeelhoudersbeloning. Tegelijk is het bedrijf gevoelig voor geopolitiek, afhankelijk van een complexe toeleveringsketen en geconfronteerd met de uitdaging om voldoende hoogopgeleid personeel te vinden.

De komende jaren staan in het teken van de uitrol van High-NA EUV, de overgang in het bestuur en de voortdurende geopolitieke spanningen. Toch blijft de structurele vraag naar chips, gedreven door digitalisering, kunstmatige intelligentie en strategische investeringen in productiecapaciteit, een stevige basis bieden. ASML bevindt zich daarmee in een unieke positie: als stille reus achter de schermen bepaalt het bedrijf in hoge mate de snelheid van technologische vooruitgang in de wereld.